Hơi lạnh đám ma được hiểu với nhiều cách gọi khác nhau, có một số nơi gọi là âm khí đám tang, tà khí, tử khí,.. Tuy nhiều cách gọi nhưng chung một ý nghĩa dùng để nói về những thứ xung quanh người chết mà mắt thường không thể nhìn thấy được.

Trong dân gian và đông y cũng từng nhắc nhiều đến “hơi lạnh” và cũng khuyên những người mắc bệnh nặng, sức khỏe yếu, bà bầu, bé sơ sinh nên hạn chế đến các đám tang nếu thực sự không cần thiết.

Hãy quay lại nội dung chính!

Hơi lạnh đám ma là gì?

“Hơi lạnh đám ma” hay “tà khí đám tang” là một hiện tượng được công nhận trong dân gian văn hóa Việt Nam, và nó liên quan chặt chẽ đến quan niệm về linh hồn, tâm linh và sự kết nối giữa người sống và người chết.

Quan điểm văn hóa Việt về “hơi lạnh đám ma” là một sự kiện hiện tượng có thực, được nhận thức và truyền miệng qua nhiều thế hệ. Theo quan niệm này, khi một người mới chết, linh hồn của họ còn lưu luyến quanh gia đình, nhà cửa và người thân trong một thời gian ngắn. Lúc này, hơi lạnh của linh hồn sẽ lan tỏa và tạo ra một cảm giác lạnh lẽo, ảnh hưởng đến những người tiếp xúc trực tiếp với không gian gần tang lễ hoặc xác người chết.

Đối với những người đồng khí huyết (con cái với cha mẹ, anh chị em ruột hoặc gần huyết thống), quan niệm cho rằng họ không bị nhiễm hơi lạnh và không có phản ứng gì khi ôm ấp thi hài và khâm liệm. Tuy nhiên, để phòng xa và tránh các tác động tiềm tàng, người ta vẫn kiêng không cho các bậc cao lão, phụ nữ có thai sắp đến ngày sinh hoặc sản phụ hài nhi đến dự khâm liệm, an táng và cải táng. Việc này có thể xuất phát từ lòng tôn kính và đối xử nhân hậu, tránh những tác động không mong muốn đối với những người đặc biệt nhạy cảm hoặc yếu đuối về sức khỏe.

Hiện tượng hấp thụ phải hơi lạnh có thể gây ra các phản ứng khác nhau cho mỗi người. Có người phản ứng tức thì khi tiếp xúc với hơi lạnh của linh hồn, trong khi có người trực tiếp khâm liệm, nhiễm hơi lạnh nhưng bản thân vẫn khoẻ mạnh không hề gặp khó khăn.

Theo quan điểm của Y học

“Hơi lạnh đám ma” tập trung vào khía cạnh y học truyền thống và quan niệm về tác động của vi khuẩn và môi trường nhiễm khuẩn đối với sức khỏe con người.

Theo quan điểm đông y, sau khi ngừng hô hấp và tuần hoàn, cơ thể người chết không còn khí trưởng sống nữa, và các quần thể vi khuẩn cộng sinh trên cơ thể người sống sẽ bắt đầu rời đi. Mất khoảng 6 giờ, vi khuẩn mới hoàn thành quá trình thoát xác. Những vi khuẩn hoại sinh sau đó sẽ chuyển đến xác chết và bắt đầu huỷ hoại cơ thể, giải phóng các độc tố từ quá trình này. Sự tập trung này tăng lên theo thời gian, với vô số loại vi khuẩn tham gia.

Điều đáng chú ý là, sau khoảng 10 giờ, cơ thể người chết bắt đầu có sự thay đổi mạnh, với vi trùng lên men thối tạo khí, làm toàn thân phình lên, mặt biến dạng và nội tạng rữa nát. Dịch thối cũng chảy ra từ các lỗ tự nhiên và khuếch tán ra môi trường bên ngoài. Những sự biến đổi này chủ yếu do hoạt động của vi khuẩn và quá trình hủy hoại cơ thể.

Việc kiêng hơi lạnh đám ma (đám tang) có cơ sở khoa học để giải thích tại sao người chết có thể dễ mang bệnh, đặc biệt đối với những người có sức đề kháng yếu hoặc mắc các bệnh truyền nhiễm, nhiễm trùng… Quá trình phân hủy và giải phóng độc tố từ xác chết có thể tạo ra môi trường nhiễm khuẩn, tiềm ẩn rủi ro cho sức khỏe con người.

Điều này cũng giải thích vì sao thanh niên khỏe mạnh, dù thực hiện những công việc gần xác chết như tắm rửa, khâm liệm, đưa ma, ít bị ảnh hưởng. Trong khi đó, trẻ nhỏ và người mắc các chứng bệnh kinh niên như phong thấp, huyết áp cao… dễ bị ảnh hưởng hơn, bởi hệ miễn dịch của họ không còn đủ mạnh để đối phó với môi trường nhiễm khuẩn này.

Biểu hiện và triệu chứng nhiễm hơi lạnh người chết

Các triệu chứng có thể bị nhiễm hơi lạnh người chết trong quan niệm văn hóa Việt là khá đa dạng và có thể ảnh hưởng đến sức khỏe con người. Dưới đây là một số triệu chứng phổ biến:

Cảm, mệt mỏi khắp cơ thể: Người bị nhiễm hơi lạnh thường có cảm giác mệt mỏi toàn thân, suy giảm sức khỏe.
Rối loạn tri giác, lú lẫn, nói nhảm: Trạng thái tâm lý của người bị nhiễm hơi lạnh có thể bị ảnh hưởng, dẫn đến rối loạn tri giác, lú lẫn và nói những điều không liên quan.
Sốt cao: Người nhiễm hơi lạnh có thể phát triển sốt cao, biểu hiện sự viêm nhiễm và phản ứng của cơ thể với các vi khuẩn và tác nhân gây bệnh từ xác chết.
Diễn biến nặng và xấu nhanh chóng: Đối với những người bị bệnh nặng và có tiền sử bệnh mãn tính, nhiễm lạnh có thể làm tình trạng bệnh của họ trở nên xấu đi và diễn biến nhanh hơn bình thường.
Suy giảm sức đề kháng: Người trên 65 tuổi, người có tiền sử nhiều bệnh mãn tính, bệnh ung thư, sức đề kháng kém hoặc trẻ em, người suy dinh dưỡng đều thuộc nhóm nguy cơ cao bị nhiễm hơi lạnh hơn.

Cách tránh hơi lạnh đám ma

Dưới đây là một số cách mà người dân thường áp dụng để bảo vệ sức khỏe và tránh nhiễm lạnh khi viếng đám ma.

Dùng lá trầu không: Lá trầu không được xem như một loại cây thiêng liêng và có tác dụng tăng dương khí và giải cảm trừ hàn. Người ta thường vo dập lá trầu không rồi nhét lỗ mũi khi đi đám hoặc dán vào rốn. Hoặc có thể lấy một vài lá trầu không vò nát để để trong túi áo hoặc xoa lên chân tay, mặt. Khi về, người ta thường hơ tay trên đống lửa rồi xoa mặt hoặc hơ nóng lá trầu không để xoa lên khắp cơ thể. Cách này được xem là có tác dụng giữ ấm cơ thể và giải phóng âm khí.
Uống rượu mạnh và ngậm gừng: Trước khi đi đám ma, một số người thường uống một chút rượu mạnh và ngậm một miếng gừng. Cả rượu và gừng đều có tính ấm và có tác dụng tăng cường sức đề kháng và bảo vệ cơ thể khỏi vi khuẩn và âm khí trong không gian tang lễ.
Pha nước trà gừng và quế: Một cách khác để tránh nhiễm lạnh là pha nước trà gừng và cho một chút quế chi vô. Uống một vài ly trước khi đi đám ma có thể giúp giải cảm và trấn phong, đồng thời tăng cường hệ miễn dịch.
Sử dụng một nhánh tỏi: Một số người thường bỏ vài nhánh tỏi vào túi và mang theo khi đi đám ma. Tỏi được coi là có tính sát trùng và bảo vệ cơ thể khỏi vi khuẩn.
Sử dụng tinh dầu: Tác dụng của tinh dầu đã được khoa học chứng minh là có lợi cho sức khỏe con người, trong trường hợp đi dự đám tang cũng không ngoại lệ. Thông thường ở Việt Nam người ta thường dùng dầu gió hoặc dầu Phật linh.

Sau khi đi đám ma về nên làm gì?

Sau khi đi đám tang về, người tham dự đám tang thường tuân theo những quy tắc và lễ nghi truyền thống trong văn hóa Việt Nam để đảm bảo sự tôn kính và bảo vệ sức khỏe. Dưới đây là một số việc người đi đám tang cần làm sau khi về nhà:

Xông lửa ở đám tang: Theo quan niệm văn hóa Việt Nam, trước khi rời đi từ đám tang, người tham dự nên xông lửa ở đám tang. Thường, trước nhà có tang sẽ đốt đống lửa cho người đến dự đám tang. Nam giới nên nhảy qua lửa 7 lần, lửa nhảy qua 9 lần. Cách này được coi là cách để loại bỏ các tác động tiêu cực từ không gian tang lễ và đảm bảo sự thanh tịnh sau khi tham dự tang lễ.
Vất nhánh tỏi khi đi qua ngã ba hoặc ngã tư: Nhiều người đi đám tang thường mang theo và vất nhánh tỏi khi đi qua ngã ba hoặc ngã tư. Dưới góc nhìn của quan niệm dân gian, tỏi có tính sát trùng và được xem như cách để tránh những tác động tiêu cực và nguy hại từ đám ma.
Xông thêm lần nữa bằng bồ kết hoặc cành chỗi rành: Nếu có thể, sau khi về nhà từ đám tang, người tham dự cũng có thể xông thêm lần nữa bằng bồ kết hoặc cành chỗi rành. Điều này được coi là cách để loại bỏ những âm khí và tác động tiêu cực từ tang lễ.
Tắm rửa sạch sẽ: Sau khi tham dự đám tang, nên tắm rửa sạch sẽ để giữ vệ sinh cá nhân và loại bỏ bất kỳ tác động bẩn thỉu từ đám tang.

Tuy các quy tắc và lễ nghi này có tính chất truyền thống và một phần mê tín, nhưng có câu “có thờ có thiêng có kiêng có lành” vì vậy nếu có thể thì cứ làm theo, điều này không hẳn mê tín, mà nó là một phần tâm linh và sức khỏe con người trong văn hóa Việt Nam. Chúng cũng đóng vai trò giúp người tham dự đám tang cảm thấy yên tâm sau khi về nhà.

Cách làm hết hơi lạnh khi đi đám ma

Trong trường hợp người đi đám tang về có cảm giác mình có thể bị nhiễm hơi lạnh đám tang thì nên làm những việc sau đây:

Nếu trong trường hợp cảm thấy bị nhiễm hàn khí (hơi lạnh đám tang), người cần làm những việc sau để giữ sức khỏe và giảm thiểu tác động tiêu cực từ môi trường nhiễm khuẩn:

Sử dụng tinh dầu và bôi lên các huyệt quan trọng: Tinh dầu như dầu gừng, dầu quế có tính ấm và có thể giúp giải cảm, giảm lạnh trong cơ thể. Người có thể bôi tinh dầu lên các huyệt quan trọng, thường là bôi lên đầu như thông thường hoặc bụng để giữ cơ thể ấm.
Uống nước cam, nước chanh hoặc nước gừng ấm: Nước cam, nước chanh hoặc nước gừng có tính ấm và giúp cơ thể nóng lên, giảm cảm giác lạnh. Uống nước ấm cũng giúp giải khát và cung cấp năng lượng.
Sử dụng thuốc giảm đau (thốc panadol): Nếu có cảm giác đau đầu hoặc cơ thể mệt mỏi do nhiễm hàn khí, có thể sử dụng thuốc giảm đau như thốc panadol để giảm các triệu chứng này.
Tắm bằng nước ấm và lau khô nhanh: Khi về nhà từ đám tang, nên tắm bằng nước ấm để giữ ấm cơ thể và giúp cơ thể thư giãn sau một ngày dài. Sau khi tắm, cần lau khô nhanh để tránh nhiễm lạnh.
Nghỉ ngơi và theo dõi: Nếu cảm thấy không khỏe sau khi tham dự đám tang, cần nghỉ ngơi và theo dõi tình trạng sức khỏe của bản thân. Nếu tình trạng xấu đi hoặc triệu chứng lạnh còn kéo dài, cần đến ngay các cơ sở y tế nơi gần nhất để được kiểm tra và điều trị kịp thời.

Một số lưu ý khác

Có thể bài viết khá dài khiến cho việc tìm hiểu thông tin khó khăn hơn, bạn có thể xem tóm tắt tổng hợp một số thắc mắc quan trọng ngay tại đây:

Một số loại lá dùng để chống hơi lạnh đám tang

Dưới đây là một số loại lá và cây được sử dụng để xông hơi hoặc tắm sau khi tham dự tang lễ:

Các loại lá nấu xông: Gồm các loại lá như lá sả, đinh lăng, lá ổi, chanh, tía tô, vỏ bưởi, vỏ quế… Thông thường, người ta nấu những loại lá này trong nước sôi để tạo ra hơi nóng, sau đó ngồi xông hơi hoặc tắm trong hơi này. Các loại lá này có tính ấm và thư giãn, giúp giảm căng thẳng và đuổi đi tà khí, hơi lạnh trong cơ thể.

Lá cây chỗi rành: Hay còn gọi là thanh liễu, chổi sể, chổi xuể, thanh hao… được dùng để đốt xông cùng bồ kết. Khi đốt cây chỗi rành, hơi thơm từ lá cây kết hợp với hơi nóng từ bồ kết giúp làm sạch không gian và giúp cơ thể ấm lên, đẩy đi tà khí và hơi lạnh.

Lá bibi: Hay cây bibi, cây đại bi, cây từ bi được coi là đặc trị tà khí và hơi lạnh trong dân gian. Người ta thường mang theo cây bibi để đuổi tà khí và ma quỷ. Ngoài ra, còn có thể nấu nước từ cây bibi để uống, giúp chống lại hơi lạnh từ đám tang.

Người chết bao lâu thì hết hơi lạnh?

Theo nghiên cứu của các bác sĩ, thông thường người chết sau 6 giờ sẽ bắt đầu bốc ra “hơi lạnh”. Quá trình này bắt đầu sau khi các quần thể vi khuẩn cộng sinh trên cơ thể người sống rời đi và phải mất đến 6 giờ cuộc thoát xác các vi khuẩn mới hoàn thành.

Sau khi các vi khuẩn cộng sinh rời xác, những loài vi khuẩn huỷ hoại xác chết bắt đầu xuất hiện và giải phóng ra các độc tố để phân hủy xác chết. Quá trình phân hủy này tăng lên hàng giờ, có rất nhiều loại vi khuẩn tham gia và không kể hết. Do đó, người chết càng lâu thì “hơi lạnh” càng nhiều, chứ không hề có chuyện hơi lạnh sẽ bị giảm xuống theo thời gian.

Nếu người bệnh nặng, hay vì một số lý do không dám tới đám tang thì có thể đến thắp hương sau khi “vong linh” được chôn cất xong. Vì theo quan niệm, “hơi lạnh” sẽ theo “linh cữu” và được chôn dưới đất sau khi nghi thức “hạ huyệt” hoàn tất.

Đi đám ma về người mệt mỏi, đau nhức

Khi cảm thấy bị hơi lạnh sau khi đi đám tang, người cần:

Sử dụng tinh dầu và bôi lên các huyệt quan trọng để giữ ấm cơ thể.
Uống nước cam, nước chanh hoặc nước gừng ấm để giảm cảm giác lạnh.
Sử dụng thuốc giảm đau (thốc panadol) nếu có triệu chứng đau đầu hoặc mệt mỏi.
Tắm bằng nước ấm và lau khô nhanh để giữ ấm cơ thể và thư giãn.
Nghỉ ngơi và theo dõi tình trạng sức khỏe của bản thân. Trong trường hợp triệu chứng nặng hoặc kéo dài, cần đến ngay cơ sở y tế để được kiểm tra và điều trị kịp thời.

Tóm lại

“Hơi lạnh đám ma” là hiện tượng được công nhận trong văn hóa Việt Nam, và nghiên cứu cho thấy sau 6 giờ kể từ khi ngừng hô hấp, cơ thể người chết bắt đầu bốc ra “hơi lạnh” do quá trình phân hủy xác chết. Việc sử dụng các biện pháp truyền thống như sử dụng tinh dầu, uống nước ấm và tắm bằng nước ấm có thể giúp giảm thiểu tác động tiêu cực từ hiện tượng này và bảo vệ sức khỏe.